Zeldzame ''krozenbogerd''

Moederboom van ruim 80 jaar oud uit de oude krozenboomgaard. In de jonge jaren was de boom erg stekelig. Later veranderde dat en werd het een van de beste donkere krozen. Op de foto zijn de vele knobbels op de takken te zien als teken van veroudering. De boom is in de lente van 2016 bij een storm omgewaaid. Een tak bleef met de stam verbonden en zal verder groeien, zodat deze belangrijke geniteur voorlopig behouden blijft.
Eveneens een moederboom, in het verleden gescheurd door de wind. De ene helft viel op de groententuin en moest het veld ruimen. Deze helft viel in de boomgaard en heeft zich goed hersteld. Inmiddels lijkt het erop dat aan de takken die op de grond liggen, wortels zijn ontstaan. Het is bijzonder omdat krozenbomen geen opslag vormen aan de wortels, zoals de meeste pruimen wel doen.
Kop boven artikel in Landleven nr. 6 juli 2018

Krozen

 

De kroos (Lat.: Prunus cerasifera), ook wel kerspruim geheten, is een aan mirabel, abrikoos en pruim verwante fruitsoort die vroeger (tot de 70-er jaren van de vorige eeuw) volop werd geteeld en zoals het meeste hoogstamfruit nagenoeg verdwenen is uit de 

hedendaagse fruitteelt.

 

De kroos komt oorspronkelijk waarschijnlijk uit Klein Azië en er 

zijn aanwijzingen dat de Romeinen ervoor hebben gezorgd, dat de kroos in Europa terecht is gekomen en verspreid.

In het begin van de vorige eeuw werden krozen veel geteeld in 

Zeeland, de Zuid-Hollandse eilanden en in het rivierengebied. In Zeeland werden krozenbomen vaak als windsingels rond boomgaarden aangeplant. De fruitopbrengst was daarbij ook van belang. 
De naam van de Rotterdamse wijk Crooswijk komt volgens speurwerk van wijkjournalist Ton Geenen voort uit het gegeven dat daar in de middeleeuwen krozen werden geteeld. Zie ook https://www.fondazioneslowfood.com/en/ark-of-taste-slow-food/kroos-cherry-plum

In de tuin van het geboortehuis van Vincent van Gogh in Zundert stond indertijd ook een kroos ('kersenpruim'). Een nakomeling daarvan is ter herinnering teruggeplant op deze plek waar nu het Vincent van Goghhuis is gevestigd. Van Gogh zou er bij zijn latere werken van amandel- en perzikenbloesems door geïnspireerd zijn.

Zie https://www.npo.nl/stand-van-nederland/04-04-2018/POW_03749570


Vooral in het Land van Maas en Waal was de 
vrucht erg populair. 
Op bijna elk erf stond wel een krozenboom. 

De kroos is nu helaas bijna volledig verdwenen uit het Nederlandse 

landschap. Waardoor dit precies is gekomen, is moeilijk na te gaan, 

maar de rooipremies van de Europese Gemeenschap in de jaren '60

en '70 van de vorige eeuw, de arbeidsbehoeftige hoogstamteelt,  de nachtvorstgevoeligheid en de opkomst van de jaarrond-import van pruimen zijn waarschijnlijk de belangrijkste oorzaken.  Dat de kroos in ijltempo uit het landschap is verdwenen, blijkt

uit het feit dat in de jaren zestig van de vorige eeuw jamfabriek

De Betuwe (van Flipje) nog krozenjam produceerde. 

 De kroos werd ook geëxporteerd in ‘bussels’ (gevlochten mandjes) 

 naar Engeland waar de vrucht erg werd gewaardeerd. Het meest 

 aantrekkelijke van de kroos zijn: de fraaie boomvorm met grillige 

 takken, de vroege bloesems (bloeit even vroeg als de sleedoorn) 

 de vroegrijpheid, de frisse smaak en de gemakkelijke (bijna 

 ziektevrije) teelt. Menigmaal vindt er helaas verwarring  plaats met de zgn. kroosjespruimen, een Prunussoort met kleine vruchten (Prunus insititia). Bent u benieuwd naar de smaak van de kroos? Op de website van De Gelderlander treft u een filmpje aan waarbij een bezoeker van de open dag in 2018 naar zijn smaakbeleving wordt gevraagd. Zie https://www.gelderlander.nl/west-maas-en-waal/uren-rijden-naar-de-krozenbomen-van-banken~a4505446/

 

  

In de eerder genoemde gebieden in Nederland en met name ook in het Land van Maas en Waal staan nog een bescheiden aantal 

krozenbomen. Om enkele plaatsen te noemen: bij de Doorbraak in Ben.-Leeuwen, in de Kerkstraat te Wamel en in de Heemtuin te Druten. 
In Nederland is de roodbladige kroos (Prunus cerasifera ‘Nigra’)  

overigens veel bekender dan de groenbladige. In menig plantsoen of 

tuin zijn deze bomen in de aanplant opgenomen vanwage de fraaie roze bloesems in het vroege voorjaar en de donkerrode bladkleur.

De vruchten zijn bijzonder smakelijk, maar meestal worden ze nog 

voordat ze rijp zijn door de vogels genuttigd. 

 

Unieke krozenboomgaard in Boven-Leeuwen

In Bov.-Leeuwen staat nog een ouderwetse ‘krozenbogerd’. Dit is de 

enige echte krozenboomgaard van Nederland (en wellicht ook West Europa!). Uit de krozenboomgaard worden zaailingen gewonnen die worden opgekweekt en beoordeeld op kwaliteit. Inmiddels worden drie geselecteerde variëteiten uit de boomgaard op de markt gebracht door Boomkwekerij De Batterijen in Ochten. Hiermee wordt tegemoet gekomen aan de groeiende belangstelling bij fruittelers en -liefhebbers voor deze bijzondere fruitsoort en is het voortbestaan zeker gesteld. 

Een mooie blog over de kroos treft u aan op 

https://eetverleden.nl/unieke-krozenboomgaard-vol-kerspruimen/

 

  

In de boomgaard is in 2007 een heus fruitdoolhof aangelegd met 

meer dan 20 verschillende fruitsoorten. Ook is er een verzameling 

van 50 oude appelrassen en enkele tientallen soorten peren en pruimen

die op hoogstam worden gekweekt zodat er onderbegrazing door vee mogelijk is. 
Een luchtfoto van de krozenboomgaard met fruitdoolhof ziet u op  https://www.google.nl/maps/@51.8881187,5.5577039,235m/data=!3m1!1e3?hl=nl 

 

Consumptie

In principe zijn ze alle zaailingen voor meerdere gebruiksdoelen 

geschikt maar bij elke zaailing ligt het accent iets anders. De meeste 

zijn heerlijk om uit de hand te eten. De kroos met weinig vruchtvlees 

om de pit is geschikter voor sap dan de vastere soorten. Deze zijn op 

hun beurt weer beter voor de jam. 

 

Krozen werden ooit wel eens in verband gebracht met buikloop. Dit is niet terecht. Wanneer het fruit rijp gegeten wordt, is er niets aan de 

hand. Maar ja, wie kan nog rustig de rijpingstijd afwachten, wanneer de eerste krozen beginnen te kleuren? Soms is dat vroeg en soms is dat laat. Het vroegheidsrecord staat op 6 juni 2014. Dat de eerste krozen toen al rijp waren, komt door de zachte winter van 2013/2014, de vroege bloei, de beperkte nachtvorsten en het mooie voorjaarsweer. Van de krozen uit dit uitzonderlijke jaar is krozenwijn gemaakt. 

Uit: De Gelderlander van 29 juli 2017